SAF (ÖZ) ŞİİR

   Saf (öz) şiir anlayışı Paul Valery'nin şiirde dili her şeyin üstünde tutan görüşünden hareketle, Batı edebiyatından Paul Valery, Stephane Mallarme ve Divan şiirinin biçimci yapısından bir hayli etkilenen:

• Ahmet Haşim,
• Yahya Kemal Beyatlı,
• Ahmet Hamdi Tanpınar,
• Cahit Sıtkı Tarancı,
• Ahmet Muhip Dıranas,
• Behçet Necatigil,
• Asaf Halet Çelebi,
• Necip Fazıl Kısakürek,
• Özdemir Asaf,
• Fazıl Hüsnü Dağlarca,
• Ziya Osman Saba gibi şairlerimizde görülen ortak zevk ve anlayışa verilen addır.

•Türk edebiyatında "Saf Şiir" eğilimi Ahmet Haşim'in "Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar" adlı makalesiyle (Türk edebiyatında ilk poetika örneği kabul edilir.) başlar.

•Sanatın bir form sorunu olduğuna inanan bu şairler için önemli olan iyi ve güzel şiir yazmaktır.

Özgün ve yaratıcı olan bu imgeler, dilin mantığına uygun ve dilin anlam alanını genişletip dile yeni olanaklar sunacak bir yapıya sahiptir.

Dilde saflaşma düşüncesi, kendini rahat şiir yazma şeklinde başat öğe olarak gösterir.

•Şiirde her türlü ideolojik sapmanın dışında kalarak sadece okuyucuda estetik haz uyandıran şiir yazma eğilimi, bu şairleri her türlü mektepleşme eğiliminin dışında kalıp müstakil şahsiyetler olarak şiir yazmaya yöneltmiştir.

•Şiiri soylu bir sanat olarak kabul eden bu şairlerde düşsel (hayali) ve bireysel yön ağır basar.

İçsel ve bireyci bir yaklaşımla evrensel insan tecrübesini dile getirirler.

•Saf şiir anlayışında estetik tavır ön plandadır

•Şiirde biçim endişesi duyan bu şairlerde dize ve dil baş tacıdır. Disiplinli çalışarak mükemmele varan halis şiir yazma endişesi kendini hissettirir.

•Gizemsellik, simgecilik, bireysellik, ruh, ölüm, masal, rüya, mit temalarının yoğunca işlendiği bu şiirler zekâ ve bilincin disipliniyle bütünleştirilerek yazılmıştır.


Not: Kısacası bu şairler şiirde anlama fazla önem vermezler. Anlaşılmak için değil; duyulmak, hissedilmek için şiir yazarlar.

AHMET HAŞİM (1884 – 1933)

• 1909′da Fecr-i Aticilere katılmıştır.

• Fecr-i Ati topluluğu dağıldıktan sonra da yoluna devam etmiştir.

• Fecr-i Ati topluluğunun ve modern Türk şiirinin en önemli şairlerindendir.

• “Şiir Hakkında Bazı Mülahazalar” başlığı altında şiir anlayışını açıklamıştır.

• Saf şiir anlayışına bağlı kalmıştır.

• Şiirde konudan çok, söyleyişi önemser.

• Gerçek şiir ona göre herkesin kendisine göre yorumlayabileceği şiirdir.

• OKUMADAN GEÇME: "Şiir, söz ile musiki arasında, sözden ziyade musikiye yakın bir sanattır. Bu yüzden şiirde mana aramak, sesiyle hepimizi etkileyen bülbülü eti için kesmeye benzer. Elde edilen et, kaybedilen sesi telafi eder mi?"
  

• Şiiri duyulmak için yazılan sözden çok musikiye yakın bir tür olarak görür.

• Önceleri Arapça ve Farsçayla yüklü bir dili varken, zamanla Türkçe ağırlıklı bir dile yönelir.

• Şiirlerinde aşk ve doğa, çocukluk anıları, gerçek hayattan kaçış konuları egemendir.

• Güneşin doğuşu ve batışı, göl, kızıl renkler, akşam onun şiirlerinde sıkça yer bulur.

• ''Bütün şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmıştır.''

• Sembolizmden ve empresyonizmden etkilenmiştir.

• “Sanat için sanat” anlayışına bağlıdır.

• Fıkra, sohbet gezi yazısı türlerinde de önemli eserler vermiştir.

Eserleri:

• Şiir: Piyale, Göl Saatleri

• Sohbet: Gurabahane-i Laklakan (Fıkra özelliği de gösterir)

• Fıkra: Bize Göre (Bu kitaptaki bazı metinler deneme türü içerisinde değerlendirilmektedir.)

• Gezi yazısı: Frankfurt Seyahatnamesi

1. NECİP FAZIL KISAKÜREK (1905 – 1983)




NOT:
NECİP FAZIL KISAKÜREK'le ilgili daha detaylı ve daha kapsamlı bilgi yakında sitemizde olacaktır. Üstad'la ilgili bu kadar bilgi yetersiz de olsa Öz(saf) şiir'i değerlendirme açısından yeterli olacaktır.

• Şiirleri, roman ve tiyatrolarıyla ün kazanmış usta bir yazar aynı zamanda tam bir fikir adamıdır.

• ‘’Kaldırımlar’’ ya da ‘’Çile’’ şairi olarak da anılır.

• Üstad unvanıyla da adlandırılmıştır.

• “Büyük Doğu” ve “Ağaç” dergilerini çıkarmıştır.

• Fransız sembolistlerinden ve halk şiirinden yararlanarak heceyle kendine has, başarılı şiirler yazmıştır.

• İlk dönem şiirlerinden sonra mistik konuları, madde ve ruh ilişkisini, insanın evrendeki yerini konu edinen şiirler yazmıştır.

• “Kaldırımlar” şiiriyle geniş bir kesim tarafından tanınmış ve sevilmiştir.

• Şiirlerini “Çile” başlığı altında bir kitapta toplamış ve bu kitapta şiir anlayışını düzyazı olarak anlatmıştır.

• ESERLERİ 

• ŞİİR: 
  Örümcek Ağı (1925)
  Kaldırımlar (1928)
  Ben ve Ötesi (1932)
  Sonsuzluk Kervanı (1955)
  Çile (1962)
  Şiirlerim (1969)

• ÖYKÜ VE ROMAN: 
  Ruh Burkuntularından Hikayeler (1965)
  Aynadaki Yalan (1980)
  Kafa Kağıdı (1984)

• OYUNLAR: 
  Tohum (1935)
  Bir Adam Yaratmak (1938)
  Künye (1940)
  Para (1942)
  Namı Diğer Parmaksız Salih (1949)
  Reis Bey (1964)
  Abdülhamit Han (1969)

• MONOGRAFİ-MAKALE-FIKRA-ANI:
  Birkaç Hikaye Birkaç Tahlil (1933)
  Namık Kemal (1940)
  Çerçeve (1940)
  Son Devrin Din Mazlumları (1969)
  Hitabe (1975)
  İhtilal (1975)
  Yılanlı Kuyudan (1970)
  Hac (1973)
  Babıali (1975)
  İman ve İslam Atlası (1981)

• ÖDÜLLERİ: 
  1947 CHP Piyes Yarışması birinciliği Sabırtaşı ile
  1980 Kültür Bakanlığı Büyük Ödülü
  1981 Türkiye Milli Kültür Vakfı Kültür Armağanı İman ve İslam Atlası ile

  
  

2. AHMET HAMDİ TANPINAR (1901 – 1962)

• Şiir, öykü, roman, edebiyat tarihi, makale, deneme gibi edebiyatın pek çok alanında eserler vermiştir.

• Eserlerinde Doğu-Batı çatışması, “rüya” ve “zaman” kavramları, “geçmişe özlem”, “musiki” ve ’’ bilinçaltı’’ öne çıkan kavramlardır.

• “Ne içindeyim zamanın! Ne de büsbütün dışında” dizeleri onun zamanı kavrayışının özünü vermektedir.

• “Bursa’da Zaman” şiiri geniş bir kesim tarafından sevilmiştir.

• Ahmet Haşim’in özellikle de Yahya Kemal’in etkisinde kalmış, Sembolizmden etkilenmiştir.

• Romanlarında psikolojik tahlillere önemle eğilen yazarın kendine has bir üslubu vardır.

• Yazarlığı dışında İstanbul Üniversitesi’nde edebiyat profesörlüğü, milletvekilliği de yapmıştır.

• “Beş Şehir” adlı önemli deneme kitabında Ankara, Erzurum, Bursa, Konya ve İstanbul’u anlatmıştır.

• “Huzur” romanı, aşkı, psikolojiyi ve Doğu-Batı karşıtlığını içerir; roman kişilerinin adlarının verildiği dört bölümden oluşur: İhsan, Nuran, Suat ve Mümtaz.

Eserleri

• Şiir: Bütün Şiirleri

• Roman: Mahur Beste, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Huzur, Sahnenin Dışındakiler, Aynadaki Kadın.

• Öykü: Abdullah Efendi’nin Rüyaları, Yaz Yağmuru.

• Deneme: Beş Şehir, Yaşadığım Gibi.

• Makale – İnceleme: Yahya Kemal, XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Edebiyat Üzerine Makaleler.

3. AHMET MUHİP DIRANAS (1908 – 1980)

• Şiirleriyle tanınmakla birlikte tiyatro eserleri de vardır.

• Fransız sembolizmiyle Türk şiir geleneğini başarıyla kaynaştırmıştır.

• Hece ölçüsüyle biçimsel mükemmelliğe önem verdiği şiirler yazmıştır.

• Aşk, insanın iç dünyası gibi bireysel duygular gibi lirik konuları işlemiştir.

• Kar, Olvido, Serenat,  Fahriye Abla şiirleriyle sevilmiştir.

• En meşhur şiiri: Fahriye Abla'dır.

• Eserleri:

• Şiir: Şiirler, Kar, Olvido Serenad

• Oyun: Gölgeler, O Böyle İstemezdi. 

4. CAHİT SITKI TARANCI (1910 – 1956)

• Otuz Beş Yaş, Desem ki ve Gün Eksilmesin Penceremden şiirleriyle tanınır.

• ''Otuz Beş Yaş'' şairi olarak bilinir.

• Şiirlerinde sıklıkla ölüm korkusu ve ölüm ve temasını işlemiştir.

• ''Ölüm Şairi'' olarak tanınmıştır.

• Romantizm ve sembolizmden etkilenmiştir.

• Hece ölçüsüyle yazdığı şiirleri de serbest şiirleri de vardır.

• Şiirde biçime, kafiyeye ve ahenge önem vermiştir.

• Eserleri:

• Şiir: Otuz Beş Yaş, Düşten Güzel, Ömrümde Sükût, Sonrası

• Mektup: Ziya’ya Mektuplar

5. ASAF HALET ÇELEBİ (1907 – 1958)

• Hiçbir akıma girmeyen kendine has bir şairdir.

• Gençlik yıllarında divan edebiyatından etkilendi. Gazeller ve rubailer yazdı.

• 1937′den sonra serbest ölçü kullanmaya ve Batı şiirinin tekniklerine yönelmeye başladı.

• Şiirlerinde dinlerden, ideolojilerden, toplumsal olaylardan çok Anadolu-İran-Hindistan çizgisi üzerinde uzanan bir yaşamın görünümlerini sesler aracılığıyla dile getirdi.

• Eserleri:

• Şiir: He, Lâmelif, Om Mani Padme Hum

         YEDİ MEŞALECİLER


OKUMADAN GEÇME!  Yedi Meşalecilerle ilgili ayrıntılı açıklama bu grubumuzun tanıtımının yapıldığı Cumhuriyet Dönemi  adlı sayfamızda uzun bir şekilde anlatılmıştır burada özet halinde birkaç bilgi verilmektedir.

    1928 yılında ortaya çıkan bu topluluk, şiir ve yazılarını “Yedi Meşale” adlı kitapta toplamışlardır.

Cumhuriyet Döneminin ilk edebi topluluğudur.


Türkiye’de Cumhuriyet döneminde “sanat sanat içindir” deyip öz şiir anlayışını benimseyen ilk grup Yedi Meşaleciler’dir.

Bunlara göre şiir hiçbir fikir ve ideolojinin hizmetinde kullanılamazdı.

Gerçek şiir, sanat için yazılan, samimi ve yenilik dolu olan şiirdir.

YEDİ MEŞALECİLERİN ÖZELLİKLERİ 

• Sanat, sanat için olmalıdır.

• Edebiyatta taklitten kaçınılmalı, daima yenilik, içtenlik, canlılık aranmalıdır.

• Batılı ilkelerle sanat yapılmalı, geleneksel temalar yerine yeni temalar bulunmalıdır.

• Şiirde konu zenginliği sağlamak için hayalden yararlanılmalıdır.

• Şiirde hece ölçüsünü kullanmışlardır.

• Çarpıcı imge ve benzetmelerle zenginleştirdikleri şiirleri, ustalıkla yapılmış birer tablo değeri taşır.

• Fransız sembolistlerin etkisinde kalmışlardır.

• Edebiyatımızda kısa süreli bir yankı uyandıran Yedi Meşaleciler, hedeflerine gerçekleştiremeden dağılmışlardır.

TOPLULUĞUN SANATÇILARI

  OKUMADAN GEÇME!  Yedi Meşalecilerle ilgili ayrıntılı açıklama bu grubumuzun tanıtımının yapıldığı Cumhuriyet Dönemi  adlı sayfamızda uzun bir şekilde anlatılmıştır burada özet halinde birkaç bilgi verilmektedir.

1. SABRİ ESAD SİYAVUŞGİL (1907 – 1968)

Edmond Rostand’ın ünlü oyunu Cyrano de Bergerac’ın çevirisi ile tanınmıştır.

İlgi çeken ev içi eşya ve tasvirlerinden sonra özellikle çevirileri ve edebiyatı yakından takip eden denemeleriyle edebiyatla olan bağlantısını sürdürdü. Psikoloji profesörü olarak ilmi çalışmalara kendisini verdi

Şiir: Odalar ve Sofalar 

2. YAŞAR NABİ NAYIR (1908 – 1981)

Şiirlerini Kahramanlar ve Onar Mısra adlı kitaplarda topladı ve diğer edebiyat türlerinde eserler verdi. 1933 yılında çıkarmaya başladığı Varlık dergisini ömür boyu devam ettirdi. Bu dergi Türk edebiyatının gelişmesinde, yeni kabiliyetlerin yetişmesinde ve tanıtılmasında önemli rol oynadı. Ayrıca Varlık yayınlarıyla da bir edebiyat kütüphanesi kurdu. 

Yapıtları

Şiir: Kahramanlar, Onar Mısra

Öykü: Sevi Çıkmazı

Roman: Adem ve Havva

3. MUAMMER LÜTFİ BAHŞİ (1903 – 1947)

Topluluğun dağılmasından sonra bütünüyle edebiyattan koptu. 

Şiirleri bir kitap halinde yayımlanmamıştır.

4. VASFİ MAHİR KOCATÜRK (1907 – 1961)

Şiirlerinin başlıca temaları: kahramanlık, milli duygular, vatan ve millet sevgisidir.

Şiirlerini Tunç Sesleri, Dağların Derdi, Geçmiş Geceler, Bizim Türküler, Ergenekon adlı kitaplarda topladı. Asıl çalışmasını edebiyat tarihi ve incelemesine ayırdı. 

5. CEVDET KUDRET SOLOK (1907 – 1992)

Edebiyat araştırmalarıyla tanınmıştır.

Birinci Perde adlı kitabında şiirlerini topladı. Roman ve tiyatro türlerinde de eser veren Cevdet Kudret, okul kitapları ve edebiyat tarihimizle ilgili ciddi eserler yazdı.

Araştırma ve İnceleme: Türk Edebiyatında Hikaye ve Roman, Örneklerle Edebiyat Bilgileri.

6. ZİYA OSMAN SABA (1910 – 1957)

Yedi Meşalecilerin en önemli şairidir.

Genellikle hece ölçüsünü kullanmıştır ancak 1940’dan sonra serbest ölçüyle şiirler yazmıştır.

Grubun şiire en sadık şahsiyeti oldu. Sebil ve Güvercinler, Geçen Zaman, Nefes Almak adlı kitaplarında şiirlerini toplayan Ziya Osman Saba hikâyeler de yazmıştır.

 Özellikle ev içi şiirler yazdı ve kendisinden daha kabiliyetli bir başka şaire, Behçet Necatigil’e örnek oldu.

Şair yalnızlık duygusunu, çocukluk özlemini, kadere boyun eğiş, ev ve aile sevgisi gibi konuları şiirlerinde başarıyla dile getirir.

Osman, bütün insanların mutlu olduğu ve herkesin hoşgörü içinde yaşadığı bir dünya özlemiyle yaşar. Bu yönüyle Yunus Emre ve Mevlana geleneğinin modern çağdaki sesidir.

7. KENAN HULUSİ KORAY (1906 – 1944)

Yedi Meşalecilerin tek hikâye yazardır.

Yaşadığı sürede beş hikâye kitabı yayınlamış, “Osmanoflar” romanı ve kısa hikâyelerinin birçoğu gazete sayfalarında kaybolup gitmiştir.

Gazeteciliğinin de etkisiyle küçük hikâye tarzını benimseyen sanatçı, Cumhuriyet döneminde korku türünde örnekler veren ilk hikâyecidir.

 Hikâye: Bir Yudum Su, Bahar Hikâyeleri, Bir Otelde Yedi Kişi.

Roman: Osmanoflar

ÖZDEMİR ASAF (1923-1981)

• İnsan toplum ilişkilerine yönelik temaları konu edinerek düşünceye dayalı bir şiir evreni kurmuştur.

• Duygu ve düşünce yoğunluğuyla birlikte, alay ve taşlama şiirine egemen olan öğelerdir.

• İnsan ilişkilerinin toplumsal ve bireysel yanlarını sen ben ikileminde vermiştir.

• Çok kullandığı sevgi, ayrılık, ölüm temaları, son dönem şiirlerinde yerini kaçış ve umutsuzluğun tedirginliğine bırakmıştır.

• Batı şiiri ve geleneksel Türk şiirinden yararlanarak oluşturduğu bileşim sanatını zenginleştirip geliştirmiştir.

• Eserleri:

• Dünya Kaçtı Gözüme, Lavinia, Yalnızlık
• Paylaşılmaz, Bir Kapı Önünde, Yuvarlağın Köşeleri, Çiçekleri Yemeyin, Ben Değildim: Şiir

Behçet Necatigil (1916-1979)

  16 Nisan 1916'da İstanbul'da doğdu. 13 Aralık 1979'da İstanbul'da yaşamını yitirdi. 


İstanbul Eğitim Enstitüsü'nde edebiyat dersleri verdi. "Gece ve Yas" isimli ilk şiiri lise öğrenciliği yıllarında 1835'te Varlık Dergisi'nde yayınlandı.

Ardından Yenilik, Yeditepe, Türk Dili, Yeni Dergi, Yeni Edebiyat, Cumhuriyet gibi dergi ve gazetelerde çıkan şiirleriyle tanındı.

Sekizi Knut Hamsun olmak üzere otuza yakın kitap çevirdi.

Radyo oyunları yazdı, edebiyat tarihiyle ilgili çalışmalar yaptı.

İlk şiir kitapları "Kapalıçarşı" (1945), "Çevre"nin (1951) ardından yayınlanan "Evler"de (1953) divan ve halk şiirlerini sıcak bir lirizmle bir araya getirdiği şiirleri yer alır.

Bundan sonraki kitaplarında uzun dizelerle yeni bir biçem arayışına yöneldi.

"Yaz Dönemeci" kitabında günlük dilden ustaca yararlandığı görüldü.

  Sonraki şiirlerinde iç dünyasından yansımalar, anımsamalar ve tedirginliklerle lirizmin özgün örneklerini verdi.

Son şiirlerinde geleneksel Türk şiirinin söyleyiş uygulamalarını denedi.

Ölümünden sonra ailesi tarafından konulan Necatigil Şiir Ödülü 1980'den beri veriliyor. 

Behçet Necatigil Eserleri

Kapalı Çarşı (1945) 
Çevre (1951) 
Evler (1953) 
Eski Toprak (1956) 
Arada (1958) 
Dar Çağ (1960) 
Yaz Dönemi (1963) 
Divance (1965) 
İki Başına Yürümek (1968) 
En/Cam (1970) 
Zebra (1973) 
Kareler Aklar (1975) 
Sevgilerde (Seçme Şiirler, 1976) 
Beyler (1978) 
Söyleriz (1980)

DÜZYAZI: 
Bile/Yazdı (1979) 
Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (1960) 
Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü (1971)

RADYO OYUNLARI: 
Yıldızlara Bakmak (iki oyun, 1965) 
Gece Aşevi (beş oyun, 1967) 
Üç Turunçlar (altı oyun, 1970) 
Pencere (dört oyun, 1975)

ÖDÜLLERİ: 
1957 Yeditepe Şiir Armağanı Eski Toprak ile 
1964 Türk Dil Kurumu 1964 Şiir Ödülü Yaz Dönemi ile

Bütün Eserleri (1981-1984) ölümünden sonra Hilmi Yavuz ve Ali Tanyeri tarafından 7 cilt olarak hazınlanıp yayınlandı.

Çeviri şiirleri de "Yalnızlık Bir Yağmura Benzer" ismiyle 1984'te yayınlandı.

 FAZIL HÜSNÜ DAĞLARCA (1914-2008)

• İlk şiirlerinde Necip Fazıl Kısakürek'in etkisinde kalmış kendi şiir çizgisine yönelişi "Çocuk ve Allah" ,"Daha" kitaplarıyla başlamıştır.

• Kurallı biçimlerden kuralsız biçimlere ,anlamsız özlerden en yalın anlamalara varan şiir türlerini bir bir dener.

• Şiirleri genellikle epik-lirik-didaktik ve toplumsal gerçeklik çerçevesindedir.

• Ona göre sanat : Hem bir saat gibi içinde bulunduğumuz zamanı hem de bir pusula gibi gidilmesi gerek yönü  işaret etmelidir.

• Günlük konuşmaların yanında arı dile, hayali kamçılayan çağrışımlara, şiirin güzelliğini yansıtan kompozisyonlara geniş yer verir.

• Çocuk ve Allah temaları üzerine halka halka genişleyen bir bütünlük görüşünün hakim olduğu ikinci kitabındna itibaren şiiire yeni olanaklar kazandırmıştır.

• Şiiri "SEZGİ" ve "US" olmak üzere iki dönemde incelenebilir.

• Sezgi döneminde kendine has bir şiir dili ve biçemi(üslubu) yaratmaya çalışmıştır.

• "Us" dönemi ise güçlü bir Türkçe tutkusuyla dikkat çeker.

• Bu dönemde dilin sadeleştirmesi çabalarına katılmış, evrensel temalara ağırlık vermiştir.

Eserleri