DİVAN ŞİİRİ SANATÇILARI
 

HOCA DEHHANİ

• 13. yüzyılda yaşamıştır.

• İlk divan şairidir.

• Tasavvufun hâkim olduğu bir dönemde ilk kez din dışı konuları işleyen şairimizdir.

• Dehhani'nin kelime anlamı ''nakışçıdır.'' III. Alaaddin Keykubat zamanında Anadolu'ya yerleşmiş ve Farsça 20.000 beyitlik Selçuklu Şehnamesi yazmıştır ancak bu eser günümüze gelememiştir.

• Dehhani'nin bilinen dokuz gazeli ve bir kasidesinde tasavvuf izlerine rastlanmakla beraber herhangi bir tassavvufi ideoloji bulunmamaktadır

• Divanı yoktur.

• Eseri:
• Selçuklu Şehnamesi (mesnevi)

MEVLANA

• 13. yüzyıl tasavvuf şairidir.
• Eserlerini Farsçayla keleme almıştır.
• Her zaman aruz veznini kullanmıştır.
• Yunus Emre’yle birlikte Anadolu’nun en önemli iki mutasav­vıf şairinden biridir.
• İnsan sevgisini, hoşgörüyü öne çıkran bir anlayışla ele aldığı eserleriyle evrensel bir şairdir.
• Gel ne olursan ol gel, felsefesiyle hareker etmiştir
• Mevlevi tarikatının kurucusu olan oğlu Sultan Veled de ünlü bir şairdir.

• Eserleri:
• Mesnevi (26 bin beyit)
• Divan-ı Kebir (Gazelleri ve rubaileri)
• Fihi Ma-Fih
• Mecalis-i Seb’a (Yedi Vaaz)
• Mektubat

AHMEDİ

• 14. yy divan şairidir.
• “Divan” sahibi olan ilk şairimizdir.
• Eserlerinde sade bir dil kullanmıştır.
• Eserlerinde Oğuz Türkçesinin özellikleri görülür.
• Cemşid ü Hurşit, İran kökenli bir aşk mesnevisidir.

• Eserleri:
• Cemşid ü Hurşit (mesnevi)
• İskendername (mesnevi)
• Divan

KADI BURHANEDDİN

• 14. yy divan şairidir.
• Tuyuğlarıyla ünlüdür.
• Kayseri'de kadılık, Sivas’ta beylik hükümdarlık da yapan şair, bir savaşta esir düşerek ölmüştür.
• Şiirlerinde dünya zevklerini konu edinmiştir.

• Eseri
• Divan

NESİMİ

• 14-15. yy divan şairidir.
• Bugünkü bilgilere göre akis sanatına edebiyatımızda ilk yer veren şair, Nesîmî'dir.
• İmadüddin Nesimî, daha çok Seyid Nesimî mahlası ile tanınan, 14.-yy Hurûfi Türk şairi. Azerbaycan Türkçesinde ve Farsça divanların yanı sıra Arapça şiirler de yazmıştır
• Tasavvuftan etkilenmiştir.
• Sade bir dille, halka ulaşmaya çalışmıştır.
• İnancı nedeniyle derisi yüzdürülerek öldürülmüştür.

• Eserleri

• Nesîmî'nin bilinen eserleri, Türkçe ve Farsça Divanları ile Hurufîlikle ilgili olan Mukaddimetü'l-Hakâyık'tır.

GÜLŞEHRİ

• 14. yy divan şairidir.
• Gülşehrinin Kırşehir'de Mevleviliği yaydığı ve zaviyede yaşadığı mahlasını da o zaman adı Gülşehir olan Kırşehirden aldığı bilinmektedir.
• Tasavvufu konu edinmiştir.
• “Kuşların dili” anlamına gelen “Mantıku’t Tayr” adlı tasavvufi alegorik mesnevisinde Kaf Dağı’na ulaşmak isteyen kuşların Hz. Süleyman’ın kuşu olan Hüthüt’ün ön­derliğinde yaptıkları yolculuğu anlatır.

• Eserleri:
• Mantıku’t Tayr (Feridüddin Attar'ın eseriyle aynı addadır)
• Felekname
• Ayrıca Aruz-ı Gülşehri ve Kuduri Tercümesi adlı başka eserleride vardır.

ŞEYHİ

---15. yüzyılın başta gelen önemli üç şairinden biridir. Şairimiz Şeyhi'nin esas adı Yusuf Sinaneddin'dir

• 15. yy.ın en güçlü divan şairidir.
• Tasavvuftan etkilenmiştir.
• Harname adlı 126 beyitlik sembolik, alegoriktir, mesnevisiyle tanın­mıştır.
• Bir fabl olan Hamame’de 

• Eserleri:
• Harname (mesnevi)
• Hüsrev ü Şirin (Farsçadan çeviri, mesnevi Bu eserini tamamlayamadan vefat etmiştir. Eseri kız kardeşinin oğlu Cemâlî Germiyanî tamamlamıştır.)
• Divan

AHMET PAŞA

• 15. yüzyıl şairidir.
• Bu yüzyılın Şeyhi’den sonraki en güçlü divan şairidir.
• Fatih Sultan Mehmet’in hocasıdır.
• 16. yüzyıl şairleri üzerinde etkili olmuştur.
• “Kerem Kasidesi”yle oldukça sevilmiştir.
• Eseri:
• Divan

NECATİ BEY

• 15. yy divan şairidir.
• Mahallileşme akımını başlatmıştır.
• Şiirlerinde atasözlerine ve halk söyleyişine yer vermiştir.
• Türkçenin şiir dili olmasına katkıda bulunan şairlerdendir.

• Eseri:
• Divan

Ayağı yer mi basar zülfüne berdâr olanın
Şevk u zevk ile verir can ü seri döne döne

(Saçlarına asılanın ayağı yere mi basar ! Şevkle, zevkle döne döne canını da verir, başını da.)

SÜLEYMAN ÇELEBİ

• 15. yy divan şairidir.
• Vesiletü’n Necat (Kurtuluş Vesilesi) adlı mesnevisiyle tanınmış ve sevilmiştir. Günümüzde de sevilen bu mesnevi Hz. Muhammet’in doğumunu anlatır ve “Mevlit” adıyla bilinir.
• Eseri:
• Vesiletü’n Necat

ALİ ŞİR NEVAİ

• 15. yy divan şairidir.
• Çağatay edebiyatının önemli temsilcisidir.
• Şairliğinin yanında, düşünür ve devlet adamı kimlikleri de vardır.
• Hamse sahibidir.

• Eserleri:
• Divan (dört tane)
• Muhakemet-ül Lugateyn (Türkçenin Farsçadan üstün olduğu savunulur.)
• Mecalisü’n Nefais (ilk tezkire)
• Mizan’ül Evzan (Aruz vezniyle ilgili teorik bir eser)

TAŞLICALI YAHYA

• 16. yy divan şairlerindendir.
• Mesnevileriyle tanınır.
• Hamse sahibidir.
• Kanuni döneminde yaşamıştır,şehzade Mustafa'nın yakın arkaşıdır.

• Şehzade Mustafa Mersiyesi meşhurdur.

• Eseri:
• Şah u Geda (mesnevi)

BAĞDATLI RUHİ

• 16. yüzyılda yaşamıştır.
• Azeri sahası şairidir.
• Mevlevidir.
• Toplumsal konuları işleyen bir şairdir.
• Divan’ındaki terkib-i bend’iyle tanınır. Üzerine üç yüzden fazla nazire yazılan bu “terkib-i bent”e en güzel nazireyi Ziya Paşa yazmıştır.
• Eseri:
• Divan

FUZULİ

• 16. yy divan şairidir.
• Bağdat’ta yaşayan şair Azeri sahası Türk edebiyatının temsilcisidir.
• Kerbela’da bir salgın hastalık sonucunda ölmüştür.
• Şiirlerinde üç dili de kullanmıştır: Azeri Türkçesi, Arapça ve Farsça
• Platonik aşkı anlattığı lirik şiirleriyle Türk edebiyatının en büyük gazel ustalarındandır.
• Tasavvufun etkisiyle, beşeri aşkı ilahı aşka ulaşmak için bir basamak olarak değerlendirmiştir; bundan dolayı şiir­lerini acı çekmenin insanı olgunlaştıracağı düşüncesiyle yazmıştır.
• Sevgiliye kavuşmak istemeyen, ayrılığın getirdiği acıdan hoşlanan bir şairdir. Bu düşüncesini “Aşk derdiyle hoşem el çek ilacumdan tabip / Kılma derman kim helakim zehri dermanundadır.” beytiyle anlatmıştır.
• Bilimsiz şiiri temelsiz duvara benzeten şairin şiirlerinde dini-tasavvufi birikimi kadar tıp, kimya, matematik gibi bilimlerdeki birikimi de dikkat çeker.
• Güzel bir naat örneği olan “Su Kasidesi”yle oldukça sevil­miştir.
• Leyla ile Mecnun mesnevisinde Mecnun’un beşeri aşktan ilahı aşka yükselişini anlatır.
• Divan şairlerini de halk şairlerini de etkilemiştir.

• Eserleri:
• Divan (Türkçe, Arapça ve Farsça)
• Leyla ile Mecnun (mesnevi)
• Şikâyetname (Süslü nesir örneğidir. Kanuni’nin ölümünden sonra kendisine verilmeyen maaşı vesilesiyle rüşvetçiliği, sosyal aksaklıkları konu edinen bir mektuptur.)
• Hadikatü’s Süeda (Kerbela olayını anlatır)
• Hadis-i Erbain Tercümesi (Kırk Hadis)
• Risale·i Sıhhat ü Maraz (Sağlıkla ilgili)
• Beng ü Bade
• Enisü’l Kalb
• Rind ü Zahit
• Sakiname

BAKİ

• 16. yy divan şairlerindendir.
• Sultanü’ş Şuara (Şairler Sultanı) olarak tanınır.
• Divan şiiri Osmanlı sahasında en olgun seviyesine Baki ile yükselmiştir.
• Gazel ustasıdır.
• Din adamı olmakla birlikte, tasavvuftan etkilenmemiş, din dışı konuları ele almış ve somut aşkı anlatmış bir şa­irdir.
• Mahallileşme akımının etkisiyle sade İstanbul Türkçesiyle şiirler yazmış bir öncü isimdir.
• Fuzuli gibi acıları anlatan bir şair değildir; rindane (zevk ve eğlenceye düşkün) bir şairdir.
• Kanuni Sultan Süleyman tarafından korunmuştur.
• Kanuni’nin ölümü üzerine terkib-i bend biçiminde yazdığı, en önemli eseri olan Kanuni Mersiyesi’yle tanınmıştır. Bu mersiye Divan’ında yer almaktadır.
• Mesnevi yazmamıştır.
• En önemli eseri Divan’ı olan şairin, Arapçadan çevirdiği eserleri vardır
• Şiirleri, özellikle Şeyhülislam Yahya ve Nedim üzerinde etkili olmuştur.

• Eserleri:
• Divan
• Fezail-i Cihad (Arapçadan tercüme)
• Fezail-i Mekke (Arapçadan tercüme)
• Hadis-i Erbain Tercümesi

NEF’İ

• 17. yy divan şairidir.
• Hiciv şairidir. (Ölümü de hicivleri yüzünden olmuştur)
• Kaside ustasıdır.
• Kasidenin genel yapısını bozan şairdir.
• Sebk-i Hindi akımının etkisindedir.
• Dili ağır ve süslüdür.
• Övgüleri, daha çok kendi şairliğine dönüktür. Yani kasideleri fahriye türündedir.

• Eserleri:
• Divan (Farsça ve Türkçe)
• Siham-ı Kaza (Kaza Okları, hicivlerini topladığı kitabı)

NABİ

• 17. yy divan şairlerindendir.
• Hikemi (öğretici, düşündürücü, felsefi) şiir tarzının en önemli temsilcisidir.
• Düşünceye önem veren toplumcu yönü olan bir şairdir.
• Çağının aksaklıklarını eleştirmiştir.
• Şiirlerinde anlaşılması güç sözcüklere fazla yer vermez. Şeyhü’ş Şuara (Şairlerin Şeyhi) unvanıyla anılır.

• Eserleri:
• Divan (Türkçe ve Farsça)
• Hayriye (Oğlu için yazdığı, didaktik bir mesnevi)
• Hayrabad (mesnevi)
• Tuhfetü’l Harameyn (Gezi yazıları)
• Surname

AZMİZADE HALETİ

• 17. yy’da rubaileriyle ün yapmıştır.
• Rubai nazım şeklini edebiyatımızda kullanan en usta şairdir.
• Rubailerini Divan’ında toplamıştır.

• Eserleri:
• Divan
• Sakiname
• Münşeat

NEDİM

• 18. yy Divan şairidir.
• Zevk ve eğlence şairidir.
• İstanbul’un gezinti ve eğlence yerlerini şiirlerinde anlattığı için “İstanbul Şairi” olarak anılmaktadır.
• Lale Devri’nin canlı, eğlenceli yaşamını şiirlerine aktarmıştır.
• Dini şiiri yoktur.
• Şarkı nazım şeklindeki eserleriyle sevilmiştir.
• İstanbul Türkçesiyle başarılı gazel, kaside ve şarkılar yaz­mıştır.
• Şiirlerinde halk dilinde yer alan deyim ve sözcükleri kul­lanmıştır.
• Mesnevisi yoktur.
• Mahallileşme akımının etkisiyle hece ölçüsüyle bir “türkü” yazmıştır.
• Malumdur benim suhanım mahlas istemez, demiştir

• Eseri
• Divan

ŞEYH GALİP

• 18. yy divan şairidir.
• Divan şiirinin son büyük şairidir.
• Mevlevi şeyhidir.
• Sebk-i Hindi akımının temsilcisidir.
• Sembolik, sanatlı ve ağır bir dili vardır.
• Mahallileşme akımından da etkilenmiş, halk söyleyişine yakın dille şiirler de yazmıştır.
• Mahallileşme akımının etkisiyle, heceyle yazdığı bir “şarkı”sı da vardır.
• Eserleri
• Divan
• Hüsn ü Aşk (İlahi aşk uğrunda bir dervişin çekmek zorun­da olduğu çileleri, sembolik bir dille anlattığı bir mesnevidir.)