GARİP AKIMI 
                                                 1940-1954

 

       Garip Akımı, Birinci Yeni olarak da bilinmektedir. 1930-1940 yıllarında Varlık adındaki dergide yayımladıkları şiirlerle  Orhan Veli Kanık , Oktay Rifat Horozcu ve Melih Cevdet Anday isimlerini edebiyat dünyasında duyurmuşlardır.

Daha sonra  ortak yayımladıkları Garip isimli kitapta bulunan şiirlerden ve şiir tutumlarından dolayı söz konusu üçlüye ve onların oluşturduğu şiir akımına "Garip Akımı" denilmektedir.
    

Bu grubun sanatçılarını OMO diye kodlamak mümkündür

 “ Konunun bayağısı yoktur, ancak işleyişte bayağılık vardır.” diye düşünürler.

En çok görülen temalar: Yaşama sevinci, tabiat sevgisi, çocukluğa dönüş, ölüm, insan sevgisi, aşktır.

Daha sonra “Birinci Yeni” olarak adlandırılmıştır. Bu akım, Orhan Veli’nin 1950 yılındaki beklenmedik ölümüyle sona ermiştir.

Garip akımının (Birinci Yenicilerin) özellikleri

• Şiirde her türlü kurala ve belirli kalıplara karşı çıkmışlardır.

• Kuralsızlığı ilke edindiler.

• Şiirde ölçü, kafiye ve dörtlüğe karşı çıkmışlardır.

• Şiirde şairaneliği, mecazlı söyleyiş ve sanatları kabul etmediler.

• Süslü, sanatlı dile karşı çıkıp sade bir dil kullandılar.

• Şiirde o güne kadar işlenmedik konuları ele aldılar.
•  

• İşledikleri konular günlük hayattan sıradan insanların problemleri, yaşama sevinci ve hayattaki bazı garipliklerdir.

• Halk deyişlerinden yararlanmışlar, toplumsal yergiye yer vermişlerdir.

• Kişiler dünyasını sıradan insanlar veya küçük insan tipi oluşturur.

• “Şiir halka seslenmelidir” anlayışıyla sokağı ve günlük yaşamdaki her şeyi şiire aktardılar.

• Sürrealizm ve dadaizmden etkilenen sanatçılar bilinçaltı, düşler ve çocukluk heyecanları gibi konuları sık kullanmışlardır. Kuralsızlığı kural edinmişlerdir.
•  

• İroni ve mizah Garipçilerin ayırıcı özelliklerindendir.

• Siyaset dışı kalmışlardır.

• “Yaşama sevinci”ni dile getirmişlerdir.

• Şiirde toplumsal aksaklıkları eleştirmişlerdir.

• Edebiyat eleştirmenlerinin değişik yorumlarına uğrayan Garip akımını Nurullah Ataç ve Sabahattin Eyüboğlu desteklemiş, Ahmet Hamdi Tanpınar ise şiirden uzaklaşma saymıştır.

 
  Topluluğun Sanatçıları

1. ORHAN VELİ KANIK  (1914 – 1950)

• Türk şiirinde iki arkadaşıyla birlikte büyük bir atılım yapmış, yeni bir anlayışın öncüsü olmuştur.
• Türk şiirindeki eski yapıyı temelinden değiştirmeyi amaçlayarak sokaktaki adamın dilini şiir diline taşımıştır.

• ''Sokağı şiire taşıyan adam'' unvanını almıştır

• Mehmet Ali Sel adıyla da eserler yazmıştır.

• 36 yıllık yaşamında şiirlerinin yanı sıra hikaye, makale, deneme, çeviri gibi alanlarda eserler vermiştir.

• ilk şiirlerinde Necip Fazıl, Ahmet Muhip, Ahmet Hamdi, Cenap Şahabettin etkisi olsa da zamanla onlardan sıyrılarak Türk şiirinde yeni bir dönemin başlamasına önayak olmuştur.

• 1941′de arkadaşlarıyla birlikte yayımladıkları Garip adlı şiir kitabı ve yazdığı önsöz, Türk şiirinde günden güne donmuş olan eski değerleri yıkmış, şiire başka bir açıdan bakılmasını sağlamıştır.

• Ölçüye baş kaldırıp serbest yazmak

• Kafiyeyi şiir için gerekli görmekten vazgeçmek

• Şairane duyuları, parlak görüntüleri şiirden silmek

• Şiiri hayal gücünün kapalı duvarlarından kurtarıp gerçek hayata çıkarmak, yapmacıksız tabii bir söylentiyle, günlük yaşayış içinde halktan insanları yakalamak

• Her çeşit kelimeyi konuyu şiire sokmak, halk deyişlerinden yararlanmak ve toplumla ilgili yergiye yer vermektir.

''Altındağ'',''Galata Köprüsü'',''Pireli Şiir'', ''Delikli Şiir'', ''İstanbul Türküsü'' gibi şiirlerinde toplumsal duyarlılık hakimdir.

Şiirlerinin bazılarında ince eleştiri, taşlama ögeleri de dikkat çekmektedir.

• Eserleri:
• Şiir: Garip, Vazgeçemediğim, Destan Gibi, Yenisi, Karşı

  KİTABE-İ SENG-İ MEZAR

               …

Hiçbir şeyden çekmedi dünyada

Nasırdan çektiği kadar;

Hatta çirkin yaratıldığından bile

O kadar müteessir değildi;

Kundurası vurmadığı zamanlarda

Anmazdı ama Allah’ın adını,

Günahkâr da sayılmazdı.

Yazık oldu Süleyman Efendi'ye

              …

2. OKTAY RİFAT HOROZCU  (1914 – 1988)

• Garip akımının temsilcilerindendir.

• Başlangıçta, yeni bir hava içinde, güçlü aşk şiirleri; toplumcu sanat ilkesinden hareketle halk deyimi ve söyleyişlerinden masal ve tekerlemelerden faydalanarak başarılı taşlamalar; sosyal şiirler yazdı.

• Perçemli Sokak adlı kitabıyla birlikte şiir anlayışında büyük değişiklik olmuş II. Yeni şiirine kaymıştır.

• Eserleri

• Şiir: Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler, Güzelleme, Karga İle Tilki, Aşk Merdiveni, Denize Doğru Konuşma, Dilsiz ve Çıplak, Koca Bir Yaz

PERÇEMLİ SOKAK

I                             

Bulutların çıkınında

Mis kokulu güvercinleri gökyüzünün

Çıldırtırlar insan gözlü kedileri

Ay doğar kuyulara yalınayak

Telgrafın tellerinde gemi leşleri

ll

İşte kara dutları güneşin

Papatyaların renkli camları

Başakları evlerin

Kan rengi kız çocukları yelesiz

Lokma lokma ağaçların altında

Tren yolunda eğri büğrü

Damları doğrayan makas

3. MELİH CEVDET ANDAY (1915 – 2002)

• Garip akımının temsilcilerindendir.

• Murat Tek adıyla pek çok eser vermiştir.

• Şiirlerinde toplumsal gerçekliği inceler.

• Daha sonra ilk şiirlerindeki romantizmden sıyrılarak duygulardan çok aklın egemenliğine, güzel günlerin özlemine bırakır.

• Söz oyunlarında arınmış yalın bir dil vardır. Düz yazılarında ise yoğun bir düşünce, şiirsel, esprili, özlü bir dil vardır.

• Fıkra, makale, gezi, roman, tiyatro ve şiir yazmıştır. Çok önemli çeviriler de yapmıştır.

1. Eserleri

• Şiir: Garip, Rahatı Kaçan Ağaç, Telgrafhane, Kolları Bağlı Odysseus ,Yanyana

Roman Çevirisi

Buz Sarayı (1973 - Tarjei Vesaas)

Babalar ve Oğullar ( 1983- [Turgenyev],

Ölü Canlar (1982- [Gogol] )

Roman

• Zifaftan Önce (1957 - Murat Tek adıyla)
• Yağmurlu Sokak (1959 - Murat Tek adıyla)
• Dullar Çıkmazı (1962 - Murat Tek adıyla)
• Bir Gecede Üç Erkek (Murat Tek adıyla)
• Aylaklar (1965)
• Gizli Emir (1970)
• İsa'nın Güncesi (1974)
• Raziye (1975)

RAHATI KAÇAN AĞAÇ 

Tanıdığım bir ağaç var 
Etlik bağlarına yakın 
Saadetin adını bile duymamış 
Tanrının işine bakın. 

Geceyi gündüzü biliyor 
Dört mevsimi, rüzgarı, karı 
Ay ışığına bayılıyor 
Ama kötülemiyor karanlığı. 

Ona bir kitap vereceğim 
Rahatını kaçırmak için 
Bir öğrenegörsün aşkı 
Ağacı o vakit seyredin. 
  
Melih Cevdet Anday